In 2022 keurde de Europese Unie na lange onderhandelingen de Digital Markets Act goed. De verordening is afgelopen mei in werking getreden en in september zijn enkele belangrijke stappen gezet op weg naar de implementatie ervan.
Op het eerste gezicht heeft deze wet niet veel te maken met privacy. Maar in de praktijk kan het heel, heel belangrijk zijn. Dit is wat de Wet Digitale Markten zegt en waarom het belangrijk is.
- Wat is de Wet Digitale Markten?
- Wanneer is de Digital Markets Act van toepassing?
- Waarom deze bedrijven?
- Wat zegt de Digital Markets Act?
- Waarom is de Wet digitale markten belangrijk voor privacy?
Wat is de Wet Digitale Markten?
De DMA is een antitrustwet die tot doel heeft om belangrijke online markten eerlijk en betwistbaar te maken door monopolisten zoals Google en Meta te vertellen wat ze wel en niet mogen doen in de omgang met zowel hun gebruikers als de bedrijven die adverteren voor hun diensten op hun platforms.
Wanneer is de Digital Markets Act van toepassing?
De DMA is alleen van toepassing op een zeer klein aantal bedrijven die aan zeer specifieke criteria voldoen. Deze criteria worden beoordeeld en periodiek opnieuw beoordeeld door de Europese Commissie.
Op dit moment is de wet slechts op zes bedrijven van toepassing: GAFAM (Google, Apple, Meta, Amazon en Microsoft) en TikTok eigenaar ByteDance. Niet alle diensten van deze bedrijven vallen onder de wet: Windows en LinkedIn vallen bijvoorbeeld onder de DMA, maar Edge en Bing zijn gespaard gebleven - waarschijnlijk omdat Google de browser- en webzoekmarkten bijna volledig beheerst.
Waarom deze bedrijven?
De DMA is er vooral op gericht om kernplatformen te reguleren die dienen als belangrijke tussenpersonen tussen bedrijven en gebruikers: denk aan Facebook, Google Search, de Amazon Store, TikTok, enzovoort. De bedrijven die onder de DMA vallen zijn niet zomaar Big Tech: ze monopoliseren het internet en worden een chokepoint voor de online economie - en, bij uitbreiding, een groot deel van alle retail economie!
Daarom vallen Netflix en Spotify niet onder de wet, ondanks hun omvang, omzet en gebruikersbestand.
Het is een publiek geheim dat de EU eerst heeft besloten om zich op specifieke platforms te richten en vervolgens criteria heeft bedacht om deze onder de wet te laten vallen zonder namen te noemen. Het Amerikaanse Congres is niet blij dat de meeste bedrijven Amerikaans zijn en beschuldigt de EU van protectionisme. Aan de andere kant zou een betere handhaving van de Amerikaanse antitrustwetgeving voorkomen hebben dat GAFAM zo'n groot politiek probleem zou worden.
Wat zegt de Digital Markets Act?
De DMA bevat een lange lijst met regels. Een uitgebreid overzicht is te vinden op de website van de Europese Commissie.
Dit zijn enkele van de belangrijkste punten:
- bepaalde concurrentiebeperkende strategieën zijn niet langer toegestaan. Amazon kan bijvoorbeeld niet langer de voorkeur geven aan zijn eigen producten in de Amazon Store of prijzen buiten de Store vastleggen door een gunstlandclausule op te leggen.
- interoperabiliteit en dataportabiliteit worden in bepaalde scenario's verplicht
- bedrijven moeten bepaalde gegevens delen met concurrenten
In een aantal belangrijke opzichten gaat de DMA verder dan de traditionele antitrustwetgeving door monopolisten te dwingen actief concurrentie te stimuleren in markten waar weinig of geen concurrentie is. Met andere woorden, antitrustwetgeving bestaat traditioneel uit "dont's", maar de DMA bevat ook veel "do's".
Al deze "do's" zijn steken in het monopolistische bedrijfsmodel van Big Tech. Zoekmachines (lees: Google Search, want dat is de enige zoekmachine die onder de wet valt!) worden bijvoorbeeld verplicht om **harking- en querygegevens te delen met concurrenten **onder eerlijke, redelijke en niet-discriminerende voorwaarden. Querygegevens zijn enkele van Google's meest waardevolle informatie en een kernelement van zijn gegevensvoordeel ten opzichte van concurrenten!
Ook het verplicht stellen van interoperabiliteit en dataportabiliteit verlaagt de overstapkosten voor de eindgebruikers. Met andere woorden, het maakt het makkelijker voor gebruikers om over te stappen naar een andere service en moeilijker voor de dominante platforms om ze vast te houden door het "lock-in effect".
Al deze "do's" zijn erg belangrijk! Het succes van de wet zal voor een groot deel afhangen van het vermogen en de bereidheid van de Europese Commissie om zowel de "do's" als de "dont's" van de wet stevig te handhaven.
Waarom is de Wet digitale markten belangrijk voor privacy?
Online privacy en concurrentie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en we hebben beide nodig voor een beter internet.
We zeggen vaak dat het publiek zich steeds meer zorgen maakt over privacy. En toch verliezen bewakingsmachines als Facebook en Google geen centimeter van hun marktaandeel. Hoe komt dat?
Omdat consumenten nergens anders heen kunnen. De producten die je leuk vindt staan op Amazon, je vrienden op Instagram, je ouders op Facebook en je collega's communiceren via WhatsApp. Door een opzettelijk ontwerp is geen van deze diensten interoperabel met iets anders (Whatsapp krijgt een pasje vanwege de encryptie, maar de anderen hebben geen excuus). Het idee dat je kunt stoppen met het gebruik van deze diensten is een handige fictie om zeer oneerlijke voorwaarden te rechtvaardigen onder het voorwendsel dat je vrij bent om ze te weigeren, zoals blijkt uit twee recente rechtszaken tegen Meta.
Techgiganten hebben jarenlang concurrenten verpletterd door middel van oneerlijke handelspraktijken en de overlevenden uitgekocht (zie Instagram). Nu mogen zij de regels maken. En de regels omvatten altijd een oneerlijk en op het randje crimineel privacybeleid (ja, zelfs dat van Apple - geloof hun privacyclaims niet).
De monopolisering van het internet is de reden dat we opgescheept zitten met Big Tech en hun gegevensverslindende, privacy-invasieve diensten. Als Facebook met echte concurrentie te maken had gehad, zou de helft van de gebruikers vertrokken zijn na de onthullingen van Edwards Snowden, en de andere helft zou vertrokken zijn na Cambridge Analytica.
Als iOS en Android met echte concurrentie te maken zouden hebben, zouden weinig consumenten telefoons kopen met illegale reclametrackers.
En als YouTube met echte concurrentie te maken zou hebben, zouden gebruikers niet vastzitten aan een platform dat in hun browsers snuffelt en hen straft voor het gebruik van advertentieblokkers.
De DMA belooft daar verandering in te brengen. De Act erkent dat de huidige staat van belangrijke online markten niet in orde is. De privacykosten van een gemonopoliseerd internet zijn op de lange termijn gewoonweg niet houdbaar. Hetzelfde geldt voor andere economische en sociale kosten, zoals de afnemende variatie in het marktaanbod, de oneerlijke en roofzuchtige behandeling van bedrijven en de erbarmelijke beloning van contentmakers.
De DMA wil hier nadrukkelijk een einde aan maken door digitale kolossen een halt toe te roepen. Als dat lukt, zal een betere privacy een van de vele voordelen zijn.